Temsilî (Yaygın) istiare

Bir şiir, baştan sona bir istiare üzerine kurulmuşsa bu tür istiarelere temsilî istiare denir. Temsilî istiarede çoğunlukla kendisine benzetilen söylenir, benzeyen söylenmez ama benzeyeni çağrıştıran birçok özellik verilir. Böylelikle bu özelliklerden yola çıkılarak benzeyenin ne olduğu anlaşılır.

ÖRNEK 1

Aşağıdaki şiirde “at“a birtakım özellikler yüklenerek aslında Türk milleti anlatılmak istenmiştir. Benzeyen (Türk milleti) söylenmemiş, kendisine benzetilen (at) söylenmiştir.

AT

Bin gemle bağlanan yağız at şaha kalkıyor.
Gittikçe yükselen başı Allah’a kalkıyor.

Son macerayı dinlememiş varsa anlatın,
Râm etmek isteyenler o mağrur asil atın.

Beyhudedir, her uzvuna bir halka bulsa da
Boştur köpüklü ağzına gemler vurulsa da

Coştukça böyle sel gibi bağrında hisleri
Bir gün başında kalmayacaktır seyisleri.

Son şanlı macerasını tarihe anlatın
Zincir içinde bağlı duran kahraman atın.

Gittikçe yükselen başı Allah’a kalkıyor.
Asrın baş eğdi sandığı at şaha kalkıyor.

Faruk Nafiz Çamiıbel

ÖRNEK 2

Aşağıdaki şiirde de benzer bir durum söz konusudur. Şiirin bütününde bir gemiden ve bu geminin yaptığı son yolculuktan söz edilmiştir. Aslında o yolculukla kastedilen, ölümdür; gemiyle kastedilen de o yolculuğa çıkan ruhtur. Şiirde kendisine benzetilen (gemi) söylenmiş, benzeyen söylenmemiştir.

SESSİZ GEMİ

Artık demir almak günü gelmişse zamandan,
Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan.
Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol;
Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol.
Rıhtımda kalanlar bu seyahatten elemli,
Günlerce siyah ufka bakar gözleri nemli.
Bîçâre gönüller! Ne giden son gemidir bu!
Hicrânlı hayâtın ne de son matemidir bu!
Dünyâda sevilmiş ve seven nafile bekler;
Bilmez ki giden sevgililer dönmiyecekler.
Birçok gidenin her biri memnun ki yerinden,
Birçok seneler geçti; dönen yok seferinden.

Yahya Kemal Beyatlı