Sözlükte Tonlama Nedir:
Konuşma sırasında ses perdeleri arasında sürekli değişme olur. Bu perde değişikliği konuşma sırasında seslerin farklı farklı tonlarda çıkmasını sağlar. Duyguların veya düşüncelerin gereğine göre bir uyum içinde, seslerin yükseltilip alçaltılmasına tonlama denir. Tonlama, konuşmada tekdüzeliği önler, söyleyişe ahenk katar. Konuşma sırasında duygularla ilgili olarak özel bir tonlama yapılmadığı zaman dilin doğal tonlaması ortaya çıkar. Buna göre bildirme cümlelerinde sesin tonu cümlenin sonuna doğru azalır; dilek cümlelerinde ise yükselir. Olumsuz cümlelerde, olumsuzluk edatı üzerinde sesin tonu yükselir. Birleşik cümlelerde ise, yan cümlenin yüklemi yüksek tonlu söylenir. Ara cümlelerde tonlama yapılmaz. Şu bayırlarda –ki vaktiyle bağlardı- sesi dünyayı tutan bereket çağlardı. Atlar şahlanmalıdır, yaslar saklanmalıdır. Tonlamanın dile kazandırdığı anlam incelikleri sadece işitmeyle kavra­nabilir. Tonlama yazıda gösterilmez. Meselâ, anlaştık mı? kelimesi alçak, yüksek veya alaylı tonla söylenmesine göre memnuniyetten tehdide kadar çeşitli anlamlar kazanır. Topluluk karşısındaki konuşmalarda ve şiir okumada tonlamanın ayrı bir yeri vardır. Güzel bir şiir, vurgu ve tonlamaya dikkat edilmeden okunursa anlamından çok şeyler kaybedebilir. Farklı kaynaktan tonlama nedir ? TONLAMA: Cümlelerin söylenişi sırasında, sesimizi cümlelerin anlamına göre ayarlamaya TONLAMA denir. Cümlelerde Tonlama: Cümleleri yalnızca düzgün yazmak yeterli değildir. Okurken ve konuşurken cümleleri anlamlarına uygun biçimde söylemek, konuşmayı güzelleştirir. Okunan parçanın özelliğine göre vurgu kullanılır. Yanlış Tonlama Ses titreşimlerinin yükselip alçalması anlamına gelen tonun, cümle akışında uygun biçimde kullanılmamasıdır. Tonlama, konuşma dilinde vardır, yazı dilinde yoktur. Çünkü tonlama, sese dayanan bir söyleyiş kuralıdır. Konuşmanın anlamını belirginleştirmek, duygulara açıklık kazandırmak için kelimeler, daha çok da ilk heceler; ezgili, canlı söylenir. Bu tür söylenişe Ton denir. (S. SARICA - M. GÜNDÜZ, Güzel Konuşma Yazma, s. 242 / 243) Tonlama, özellikle şu cümlelerde kendini daha çok belirginleştirir: (1) Emir cümlelerinde "Uğraş, didin, düşün, ara, bul, koş, atıl, bağır; Durmak zamanı geçti, çalışmak zamanıdır" (Tevfik Fikret'ten) (2) Soru cümlelerinde "Hangi çılgın bana zincir vuracakmış şaşarım?" "Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ" (Mehmet Âkif ERSOY'dan) (3) Ünlem cümlelerinde "Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir, ileri!" "Ne mutlu Türküm diyene!.." (Kemal ATATÜRK'ten) Beş çeşit tonlama yapılabilir: (1) Düz (2) Yükselen (3) Alçalan (4) Yükselip alçalarak dalgalanan (5) Alçalıp yükselerek dalgalanan "En iyi, denizde yüzme öğrenilir.", "Sağlam, lâstik tamiri yapılır." Yukarıdaki cümlelerde ortaya çıkabilecek "en iyi deniz", "sağlam lâstik tamiri" gibi bir algılamayı, ancak doğru yapılmış bir tonlama önleyebilir.