Cevap :

Toryum nerede çıkarılır sorusunun cevabı

Toryum (Th). Atom numarası 90, atom ağırlığı yaklaşık 232 g/mol olan, 11,7 g/mL yoğunluğunda, 1755 °C de eriyen, kurşun renginde, havada bozulmaz, atom enerjisi kaynağı olarak kullanılan radyoaktif bir elementtir.

Toryum kendiliğinden bölünebilme yeteneğine sahip değildir. Bu yüzden doğrudan nükleer yakıt olarak kullanılamaz. 232Th (toryum-232) izotopunun, bir nötron yutarak, fisyon yapabilen (fisil) bir izotop olan 233U'e dönüştürülmesi gerekir. 232Th'nin düşük enerjili nötronlarla reaksiyonu (nötron yutumu) sonucunda, önce kararlılığı daha az olan 233Th oluşur.

Toryum tabiatta uranyumdan yaklaşık üç kat daha fazla bulunur. 2006 verilerine göre Dünya'da bilinen toplam toryum rezervinin 2,5 milyon ton olduğu ve ortalama % 6–7 civarında toryum oksit içerdiği söylenebilir. Monazit Malzeya, Brezilya, Hindistan ve Vietnam'da yılda yaklaşık 10 bin ton civarında çıkarılmaktadır.

Türkiye’de ise toryum Eskişehir'e bağlı Sivrihisar ilçesinin kuzey batısında, Kızılcaören, Karkın ve Okçu Köyleri arasında yer alan 15 km2'lik bir sahada, toryumun yanı sıra nadir toprak elementleri, barit ve fluorit içeren karmaşık yapılı yataklara rastlanmıştır.

---

---

Diğer Cevaplara Gözat

Cevap : TORYUM Radyoaktif bir element olan Toryum ilk kez 1828 yılında Norveçli mineralog MortenThrane Esmark tarafından keşfedilmesine rağmen İsveçli kimyager Jons Jacob Berzelius tarafından tanımlanarak periyodik cetveldeki yerini almıştır. Element adını mitolojide savaş tanrısı  olarak kabul edilen Thor,dan almıştır. Toryum, atom numarası 90, atom ağırlığı 232 g/mol, yoğunluğu 11,72 g/cm3 fizikselözellikleri ile periyodik tabloda aktinit serisinin ikinci üyesi olarak yer almaktadır. Aktinitlerarasında en yüksek erime ve kaynama noktasına sahip elementtir. Ergime noktası 1750 °C,kaynama noktası 4785 °C, asıl rengi gümüş beyazı olan toryum, oksitlendiğinde önce gri renge bürünen sonrasında ise siyahlaşan ve nükleer enerji kaynağı olarak kullanılan radyoaktif bir elementtir. Bilinen 6 izotopu (227Th, 228Th, 230Th, 231Th, 232Th ve 234Th) vardır, bunlardansadece 232Th izotopu duraylıdır.Toryum da doğada serbest halde bulunmaz, yaklaşık 50 civarında mineralin yapısı içindeyer alır. Bunlardan sadece monazit, torit, torianit ve allanit toryum üretiminde  kullanılmaktadır.Bu mineraller de genellikle nadir toprak elementleri (NTE) ile birlikte bulunmaktadır.Toryum tek başına nükleer yakıt olarak kullanılamaz. Fertil bir izotop olan Th-232’nin birnötron yutarak fisyon yapabilen bir izotop olan U-233’e dönüştürülmesi gerekir. Th-232’nin düşük enerjili nötronlarla tepkimesi sonucunda daha az kararlı olan Th-233 oluşmaktadır. Th-233 ise, 23Th içinde fisil dakika içinde, bir beta parçacığı yayarak Pa-233’e (protaktinyum) ve Pa-233 de 27 gün içinde fisil U-233’e dönüşmektedir.  Dünya Toryum RezervleriToryumun yerkabuğundaki ortalama konsantrasyonu yaklaşık 7 ppm olup, diğer birradyoaktif element olan uranyuma göre birkaç yüz kat daha fazla bulunmaktadır. Toryumundoğada bulunma sıklığı molibden, arsenik ve kalaydan da yaklaşık 2 kat daha fazladır. Bununlabirlikte kayaçlar içerindeki konsantrasyonları oldukça düşüktür.2016 verilerine göre dünyada bilinen toplam toryum rezervinin yaklaşık 6,35 milyon tonolduğu ve ortalama 6-7 civarında toryum içerdiği tahmin edilmektedir. Rezervler ağırlıklı olarakHindistan, Brezilya, Avustralya, ABD ve Türkiye’de bulunmaktadır.Idaho-Montana sınırında yer alan Lemhi Pass yatağı ABD’nin bilinen en büyük toryumyatağıdır. 5,5 km2 alana yayılan cevherleşme bölgesinde 64.000 ton kesin monazit rezervibulunmaktadır. Mümkün rezervin 121.000 ton olduğu öngörülmektedir. Bu yatağın NTEkonsantrasyonuda ortalama 0,073 ile 2,2 arasında değişmektedir. Toryum konsantrasyonu ise ortalama 0,43 olarak hesaplanmıştır. Diğer önemli toryum yatağı ise Colorado’da yer alan Wet 21mountains yatağıdır. Siyenitik ve karbonatit dayklar içerisinde damarcıklar ile birlikte gelişmiş bircevherleşmedir. Ortalama tenor 0,04-0,6 arasında değişmekte, 58.200 ton kesin, 145.600 ton mümkün rezerve sahiptir. Dünya Toryum yataklarıÜlkeler TonHindistan 846.000Brezilya 632.000Avusturalya 595.000ABD 595.000Mısır 380.000Türkiye 374.000Venezuela 300.000Kanada 172.000Rusya 155.000Güney Afrika 148.000Çin 100.000Norveç 87.000Grönland 86.000Finlandiya 60.000İsveç 50.000Kazakistan 50.000Diğer Ülkeler 1.725.000Toplam 6.355.0003. Türkiye’de Toryum RezervleriÜlkemizin toryum rezervi için MTA tarafından yapılan araştırmalar sonucunda,Eskişehir’e bağlı Sivrihisar ilçesinin kuzey batısında, Kızılcaören, Karkın ve Okçu Köyleri arasında yer alan 15 km2lik bir sahada, toryumun yanı sıra nadir toprak elementleri, barit ve fluorit çeren karmaşık yapılı yataklara rastlanmıştır. 1977 yılında hazırlanan rapora göre söz konusubölgedeki cevherin ortalama tenörü   0,21 ThO2, toplam rezerv yaklaşık  374.000 ton ThO2 olarak belirlenmiştir.Bölgede toryum, monazit ve torobastnazit minerallerinin kafes yapısında yer almaktadır.Tenör bazı örneklerde 3′e kadar çıksa da yatağın ortalama tenörü 0,2′dir. Bu bölge haricinde,toryum yatakları tespit edilmiş olan  Malatya-Hekimhan-Kuluncak, Kayseri-Felâhiye, Sivas Diyarbakır ve Burdur-Çanaklı  Dünya toryum rezerv () payıHindistan13Brezilya10Avusturalya9ABD9Mısır6Türkiye6Venezuela5Kanada3Rusya2Güney Afrika2Çin2Norveç1Grönland1Finlandiya1İsveç1 Kazakistan1Diğer Ülkeler2722sonucunda, ülkemizin toryum rezervinin artacağı tahmin edilmektedir. Bulunan ve araştırılmaktaolan toryum yatakları ile Türkiye’nin, dünyanın en büyük toryum rezervine sahip ülkelerden biri konumunda olduğu söylenebilir. Teknolojik sorunların çözülebilmesi şartıyla, Türkiye, nükle erenerji hammaddesi olan toryum açısından önemli bir potansiyele sahiptir ve zenginliksınıflandırmasında toryum madenimiz çok zengin madenler sınıfında bulunmaktadır.Dünya maden potansiyeli içerisinde ülkemizin payına bakıldığında ise, toryum madenindeönemli miktarda rezerve sahip olduğumuz görülmekte ve rekabet gücümüzün yüksek olduğu anlaşılmaktadır. Ancak ortalama tenörün düşüklüğü  ( 0,2) ve rezervin yapısının karmaşık olması, toryumun tek başına ekonomik olarak çıkarılabilirliğini güçleştirmektedir.Eskişehir Sivrihisar yöresi cevherinde bulunan mineraller ile nadir toprak elementleri vetoryumun ayrılma/saflaştırma teknolojisinin geliştirilmesi konusundaki çalışmalar 2003 yılındanberi TAEK, MTA ve Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü  tarafından ortaklaşayürütülmektedir. Bu çalışmalar sonucunda elde edilmesi planlanan toryum oksidinayrılma/saflaştırma teknolojisinin geliştirilmesi ile enerji sektöründe kullanılabilirliğiaraştırmaları, TAEK’de “Nükleer Yakıt Teknolojisi Geliştirilmesi” projesi kapsamındayürütülmektedir. Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne ait bu maden sahasında, gerekliyatırımlar yapılarak üretime geçilebileceği ümit edilmektedir. Unutulmaması gereken bir diğer husus da toryumun tek başına fisil madde, yani nükleer yakıt olmadığıdır. Günümüzde dünyada toryum tabanlı yakıt çevrim santrali ticari olarak bulunmamaktadır. Bu nedenle ülkemizde bulunan toryum kaynağının ekonomikliğinin değerlendirilmesi kolay değildir. Ancak ekonomikliği bugün için sorgulansa bile, uranyum ve toryum yerli kaynaklarımızın varlığı, gelecekte nükleer enerji kullanımında ülkemiz için bir güvence oluşturmaktadır.Konunun öneminden dolayı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, toryum konusundaçalışmalar sürdürmektedir. Bu amaçla “Toryum Çalışma Belgesi” adıyla bir belge yayınlanmış ve toryum konusunda yapılacaklara dair bir yol haritası çizilmiştir. Ancak toryum tabanlı bir enerji üretimi için, yüksek yatırım ve işletme maliyeti gerektiren tesislerinin kurulmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bütün bu tesislerin her biri de günümüz şartlarında ekonomik olkelerde, insanoğu için kontrol edilebilir enerji teminine önemli katkılarda bulunmaktadır. Uranyum gibi, toryum da bir nükleer yakıt hammaddesidir.Toryum da uranyum gibi doğada serbest halde bulunmaz, fakat 60 civarında mineralin içinde rastlanır. Bunlardan sadece monazit ve thorite, toryum üretiminde kullanılır. Bu mineraller de genellikle nadir toprak elementleri ile birlikte bulunmaktadır.Toryum, sırasını bekleyen bir nükleer yakıt hammaddesi durumundadır. Bunun en büyük nedeni, nükleer yakıt çevriminin sorunudur. Toryum-232, bazı proseslerle uranyum-233'e dönüştürülebilmektedir. Toryum-233 de uranyum-235 gibi parçalanabilir bir maddedir. Bu parçalanma sonucunda da büyük bir enerji açığa çıkmaktadır. Yakıt çevrimi sorunu nedeniyle, bugün için toryumla çalışan ticari ölçekte santrallar bulunmamakla birlikte, bu santralların prototipleri İngiltere, Almanya ve ABD'nde uzun zamandır denenmektedir.Ticari ölçekte tüketimin olamaması nedeniyle, halen toryumun enerji hammaddesi olarak tüketimi yok denilecek düzeydedir. Enerji hammaddesi olarak kullanımı dışında, değişik kullanım alanlarında tüketilen toryum miktarının fazla olmaması ve yıllık 700 ton ThO2 civarında olan dünya üretiminin tamamen monazitten yan ürün olarak elde edilmesi nedeniyle, halen, sadece toryum için işletilen yatak yoktur.Bilinen toryum miktarı açısından Hindistan ilk sırada bulunuyor. Onun hemen ardından Türkiye ve Brezilya geliyor. Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) ve OECD verilerine göre 880 bin ton ile dünyadaki toryum rezervinin yüzde 11'i Türkiye'de bulunuyor.