Sunum İçeriği

1. Sayfa
AKARSULAR Akarsularla İlgili Tanımlar Ülkemiz Akarsularının Özellikleri

---

2. Sayfa
AKARSULARYer yüzünü en çok şekillendiren kuvvettir. Genellikle, bulundukları iklim bölgesinin özelliklerini gösterirler.Kaynak : Akarsuyun doğduğu yere denir. Ağız : Döküldüğü yere denir. KaynakAğız

---

3. Sayfa
Su Bölümü Çizgisi : İki akarsu havzasını ayıran sınıra denir. Genellikle dağ doruklarından geçer. Havza : Akarsuyun kolları ile beraber, suyunu topladığı alana denir. Havzanın genişliği, yer şekillerine, iklime vs.. bağlıdır. 2’ ye ayrılır :Su bölümü çizgisiHavza

---

4. Sayfa
Açık havza : Topladığı suları denize ulaştıran akarsu havzalarına denir. Örnek : Kızıl ırmak, Fırat, Dicle, Seyhan, Sakarya……Açık havzaDenizAkarsu

---

5. Sayfa
Kapalı havza : Topladığı suları, denize ulaştıramayan akarsu havzalarına denir. Örnek : Van gölü, Tuz gölü, Konya ovası, Göller yöresi, Aras, Kura..….

---

6. Sayfa
Akarsu Ağı ( Drenaj ) : Akarsuyun kolları ile beraber oluşturduğu şekle denir. Havzanın eğimi, zemini oluşturan kayaların cinsi, tabakaların özellikleri değişik drenaj tiplerininoluşmasına neden olur.

---

7. Sayfa

---

8. Sayfa
Taban Seviyesi : Her akarsu deniz seviyesine kadar aşındırma yapar. Bu seviyenin altında aşındırma yapamaz. Buna, taban seviyesi denir.DenizAkarsu

---

9. Sayfa
Akış Hızı : Akarsuyun herhangi bir kesimindeki, bir saniyedeki hızına denir. M / sn olarak ifade edilir.Hızı etkileyen faktörler :1- Eğim 4- Akarsu yatağının dar veya geniş olması2- Debi ( su miktarı ) 5- Bitki örtüsü3- Taşıdığı yük miktarı Akarsu yatağınındar veya geniş olmasıEğim

---

10. Sayfa
Debi ( su miktarı ) : Akarsuyun, herhangi bir kesiminden bir saniyede geçen su miktarıdır. M³ / sn olarak ifade edilir.Debiyi etkileyen faktörler :1- Yağış miktarı 4- Büyük kaynaklar2- Havzanın genişliği 5- Zeminin yapısı ( geçirimli – geçirimsiz olma )3- Sıcaklık ( buharlaşma ) 6- Yağış biçimi ( kar, yağmur, buz ) 7- Bitki örtüsü

---

11. Sayfa
Rejim ( akım düzeni ) : Akarsuyun, yıl içerisindeki akım ve seviye değişikliklerine denir. Rejimi etkileyen faktörler :1- Yağış rejimi 5- Bitki örtüsü2- Havzanın genişliği 6- Akarsu yatağının yapısı ( geçirimli – geçirimsiz )3- Yağışın cinsi ( yağmur, kar ) 7- Baraj ve göller4- Sıcaklık ( buharlaşma ) Kızılırmağın akım grafiği

---

12. Sayfa
Rejimi düzenli akarsu : Akımı ve su seviyesi yıl içerisinde fazla değişmeyen akarsulardır. Örnek : Ekvatoral iklim ve Ilıman okyanus iklim bölgesindeki akarsular…. Amazon nehri

---

13. Sayfa
Rejimi düzensiz akarsu : Akımı ve su seviyesi yıl içerisinde fazla değişen akarsulardır. Örnek : Akdeniz iklimi, muson iklim bölgesindeki akarsular…. Yang–çe nehri ( Çin )

---

14. Sayfa
Yağmurla beslenen akarsular : Akımları, yağışlarla paralellik gösterir. Yağmur fazla iken akımı artar, az iken akımı azalır. Örnek : Akdeniz iklim bölgesi akarsuları…

---

15. Sayfa
Kar ve buzla beslenen akarsular : Akımları, ilkbahar sonları ve yaz başlarında artar. Kaynağı, yüksek dağlar olan akarsularda görülür. Kışın seviyeleri düşer. Örnek : Doğu Anadolu bölgesi, Doğu Karadeniz, ve Orta Toroslar’daki akarsular…

---

16. Sayfa
Kaynak sularıyla beslenen akarsular : Akımları, yıl içerisinde çok az değişir. Akdeniz bölgesinde daha çok görülür. Sebebi, karstik arazinin fazla olmasıdır. Örnek : Manavgat nehri, Köprü Nehri.

---

17. Sayfa
Sel rejimli akarsular : Sağanak yağışlarla birden kabaran, daha sonra ise kuruyacak halegelen akarsulardır. Örnek : İç Anadolu bölgemizdeki akarsular.

---

18. Sayfa
Göl suları ile beslenen akarsular : Göldeki fazla suyu boşaltan akarsulardır. Bunlara, gölayağı veya göl gide-geni denir. Göller yöresinde yaygındır. Örnek : Beyşehir gölünden çıkanÇarşamba suyu, Eğirdir gölünden çıkan Kovada çayı gibi…Çarşamba suyuBeyşehir gölüEğirdir gölüKovada çayı

---

19. Sayfa
Karma rejimli akarsular : Uzunluğu fazla ve kolları çok olan akarsularda görülür. Akımları,yıl içerisinde birden fazla artış gösterir. Örnek : Kızılırmak, Yeşil ırmak, Fırat, Dicle….Kızılırmak

---

20. Sayfa
Ülkemizin Başlıca Akarsuları

---

21. Sayfa
Ülkemiz Akarsularının Özellikleri1- Ülkemiz, akarsu yönünden zengindir. Sebebi, dağlık olmasıdır.2- Akıttıkları su miktarı fazla değildir. Sebebi, ülkemizin genel olarak az yağış alan bir iklime sahip olmasıdır.

---

22. Sayfa
3- Uzunlukları fazla değildir. Sebepleri; iklim, yarımada ülkesi olmamız ve dağlık olmamızdır.En uzun nehrimiz Kızılırmak

---

23. Sayfa
4- Rejimleri de genellikle düzensizdir. Sebebi, ülkemizde yağış rejimlerinin düzensiz olmasıdır.FıratKızılırmakDeğirmendereSusurluk

---

24. Sayfa
5- Yatak eğimleri fazladır. Bunun sonucunda : Enerji potansiyelleri fazladır Atatürk Barajı

---

25. Sayfa
Hızları fazladırAşındırma güçleri fazladırUlaşım ve taşımacılığa elverişli değildirler ( Bartın çayı hariç – Karadeniz’de )

---

26. Sayfa
6- Denge profiline ulaşmamışlardır. Sebebi, ülkemizin yakın bir dönemde oluşması ve yüksek olmasıdır.

---

27. Sayfa
7- Ülkemiz akarsularından daha çok sulama, içme suyu sağlama ve elektrik üretiminde yararlanırız. TarımdaEnerji üretiminde

---

28. Sayfa
AKARSULAR Akarsularda Aşındırma Akarsu Aşındırma Şekilleri Akarsularda Biriktirme Akarsu Biriktirme Şekilleri Bazı ÖSS Soruları

---

29. Sayfa
Kimyasal aşındırmaKalkerAkarsularda AşındırmaAkarsular iki şekilde aşındırma yapar :1- Kimyasal aşındırma : Akarsuyun karstik arazide yaptığı aşındırmadır.Yağışların fazlave sıcaklığın yüksek olduğu yerlerde daha fazla etkili olur.2- Fiziksel ( mekanik ) aşındırma : Akarsuyun, hızı ile ve taşıdığı maddelerle geçtiği yerlere çarparak yaptığı aşındırmadır. Fiziksel aşındırma : Eğime, hıza, debiye, yatağın yapısına, yük miktarına ve bitki örtüsüne ( ters orantılı ) bağlı olarak değişir.Fizikselaşındırma

---

30. Sayfa
Fiziksel aşındırma üç şekilde olur :a ) Derine aşındırma : Akarsuyun yatağını deniz seviyesine indirmek için yaptığı aşındırmadır.b ) Yana aşındırma : Akarsuyun yatağının kenarlarına çarparak yaptığı aşındırmadır.c ) Geriye aşındırma : Akarsuyun ağzından kaynağına doğru yaptığı aşındırmadır. Bu şekilde akarsu başka akarsuları da kendine katar. Bu olaya kapma denir. Derine aşındırmaYana aşındırma

---

31. Sayfa
Akarsu yatağını geriye doğru aşındırdıkça yatak eğimi azalır ve yatak üzerindeki şelale gibi engeller ortadan kalkar. Geriye aşındırma

---

32. Sayfa
Böylece akarsu yatağında eğim iyice azalır ve yatak iç bükey bir eğri halini alır. Buna Denge Profili denir. Akarsuyun denge profiline ulaşması çok uzun yıllar sürer.

---

33. Sayfa
NOT : Yer kabuğu hareketleri sonucunda, akarsu denge profilini alabilir veya denge profilini alan bir akarsu tekrar yatağını aşındırmaya başlayabilir. ( Yer kabuğun- daki yükselmeler, deniz seviyesinin değişmesi gibi nedenlerle.. ) AkarsuAkarsu12

---

34. Sayfa
Denge profiline ulaşan bir akarsuda :1- Yatak eğimi azalır 4- Taşıma gücü azalır 2- Aşındırma gücü azalır 5- Taşımacılık ve ulaşıma elverişlidir 3- Enerji üretimine elverişli değildirDenge profili almış akarsulara örnek : Amazon, Kongo, Kolorado, Batı Avrupa’daki akarsularKolorado nehri ( ABD )

---

35. Sayfa
Taban Seviyesi : Her akarsu deniz seviyesine kadar aşındırma yapar. Bu seviyenin altında aşındırma yapamaz. Buna, taban seviyesi denir.DenizAkarsu

---

36. Sayfa
Akarsu Aşındırma Şekilleri1- Vadi : En önemli aşındırma şeklidir. Çeşitleri : a) Çentik ( kertik ) vadi : Derine aşındırmanın zayıf, yana aşındırmanın kuvvetli olduğu eğimli yerlerde özellikle de akarsuyun yukarı kesimlerinde görülür. Profili “V” şeklindedir. Çentik vadi

---

37. Sayfa
b) Boğaz ( yarma ) vadi : Akarsuların, akış yönüne dik uzanan dağları yarmasıyla oluşan vadilerdir. Profili “U” şeklindedir. Örnek : Gülek boğazı, Geyve boğazı..Boğaz vadi

---

38. Sayfa
c) Kanyon vadi : Akarsuların, farklı dirençteki tabakaları farklı aşındırmaları sonucunda oluşan basamaklı vadilerdir. Karstik sahalarda daha fazla görülür. Örnek : Göksu kanyonu ( Mersin ), Kolorado kanyonu ( ABD ).Kanyon vadi

---

39. Sayfa
d) Yatık yamaçlı vadi (Asimetrik) : Akarsuyun, iki yamacında farklı dirence sahip tabakaları farklı aşındırmasıyla oluşan vadilerdir. Yatık yamaçlı vadi

---

40. Sayfa
e) Tabanlı vadi : Vadilerin en son alacağı şekildir.Yana aşındırma kuvvetlidir. Eğimin azalmasıyla akarsu, taşıdığı alüvyonları yatağında biriktirir. Bu vadiler, ova özelliği de kazanabilir. Buralarda akarsu, menderesler çizerek akar. Örnek : Ege bölgesi akarsuları ( B. ve K. Menderes, Gediz) Tabanlı vadi

---

41. Sayfa
2- Menderes ( büklüm ) : Akarsuyun, yatak eğiminin azaldığı yerlerde sağa sola çarparak kıvrımlar ( büklümler ) yapmasıdır. Menderes hem aşındırma hem de biriktirme şeklidir. Menderesli akarsuyun yatak eğimi, akış hızı, aşındırma ve taşıma gücü azalır, buna karşılık akarsuyun boyu uzar ve biriktirmesi artar. Örnek : B. ve Küçük Menderes, Gediz, Bakırçay, Seyhan, Ceyhan..….Menderes

---

42. Sayfa
3- Peribacası : Volkanik tüf ve küllerin bulunduğu sahaların, sel suları ile aşındırılmasıyla oluşan kule biçimindeki şekillere denir. Oluşumlarında, rüzgarlar dolaylı etkiye sahiptir. Örnek : Ürgüp, Göreme ( Nevşehir )12

---

43. Sayfa

---

44. Sayfa
4- Dev Kazanı : Akarsuların çağlayanlar ( şelale ) yaparak döküldükleri yerlerde oluşturdukları çukurlardır.DevkazanıNiagaraşelalesi

---

45. Sayfa
5- Kırgıbayır ( badlands ) : Bitki örtüsünce fakir eğimli yamaçların, sel suları ile aşındırılması sonucu dilik- dilik edilmesiyle oluşan yer şekline denir. Sağanak yağışlar etkilidir. İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da daha çok görülür.

---

46. Sayfa
6- Plato ( Yayla ) : Akarsular tarafından derin olarak yarılmış geniş düzlüklere denir. Ülkemizde platoların genellikle yüksekte olmalarının sebebi, 4. zaman başlarında toptan yükselmiş olmamızdır. Örnek : Cihanbeyli, Obruk, Haymana, Bozok ,Uzun Yayla( İç Anadolu ), Taşeli, Teke ( Akdeniz ), Adıyaman, Gaziantep ( G.doğu Anadolu ), Erzurum – Kars ( Doğu Anadolu )…

---

47. Sayfa
Taşeli platosu

---

48. Sayfa
7- Peneplen ( yontuk düz ) : Akarsuların en son oluşturduğu, deniz seviyesindeki hafif dalgalı düzlüklere denir. Oluşumu için çok uzun süre gerekir.NOT : Peneplen sahalarının, deniz seviyesinde olması gerekirken yükseklerde yer aldığı görülür. Bunun sebebi, peneplen sonucunda hafifleyen yerlerin epirojenik olarak yükselmesidir. 8.Şahit (Tanık) Tepe 9.Seki (taraça)

---

49. Sayfa
Bir akarsuyun biriktirme yapabilmesi için :Yatak eğiminin azalmasıAkış hızının azalmasıTaşıma gücünün azalmasıTaşıdığı yük miktarının artması gerekir

---

50. Sayfa
Akarsuların akım gücüne bağlı olarak taşıdıkları maddelerin boyutu da değişir.

---

51. Sayfa
1Biriktirilen malzemeboyutuAkarsuyun akımdeğişmesiYıllarAkım1234432

---

52. Sayfa
Akarsu Biriktirme Şekilleri En önemli biriktirme şekli ovalardır. 1- Birikinti konisi : Dağ yamaçlarından inen akarsuyun, taşıdığı malzemeleri, eğimin azaldığı yerde koni şeklinde biriktirmesine denir. Birikinti konilerinin birleşmesiyle birikinti yelpazeleri oluşur. Birikintikonisi

---

53. Sayfa
2- Dağ eteği ovası : Dağ eteklerinde, birikinti konileri ve yelpazelerinin birleşmesiyle oluşan ovalardır. Örnek : Bursa ovası.Dağ eteğiovası

---

54. Sayfa
3- Dağ içi ovası : Akarsuyun taşıdığı malzemeleri, eğimin azaldığı dağ içlerinde biriktirmesiyle oluşan ovalardır. Örnek : Malatya, Elazığ, Muş, Yüksekova, Iğdır ovası…

---

55. Sayfa
4- Taban seviyesi ovası: Denize yaklaşan akarsuların, eğimin azalmasından dolayı taşıdıkları malzemeleri geniş alanlara yaymalarıyla oluşan ovalardır. Örnek : Adapazarı ovası, Büyük ve Küçük Menderes ovaları…. Taban seviyesi ovası

---

56. Sayfa
5- Kum ( ırmak ) adacıkları : Akarsu yatak eğiminin azaldığı veya yatağın genişlediği yerlerde akarsu içerisinde oluşan birikintilerdir. Irmak adası

---

57. Sayfa
6- Taraça ( seki ) : Akarsuyun alüvyonlarla doldurduğu vadisini, tekrar aşındırmasıyla vadi yamaçlarında oluşan basamaklara denir. Taraça oluşmasının nedeni, yer kabuğu hareketleri sonucunda arazinin yükselmesi veya taban seviyesinin alçalmasıdır ( deniz gerilemesi ). SekiSeki

---

58. Sayfa
7- Delta ovası : Akarsuların taşıdıkları maddeleri, deniz içerisinde üçgen şeklinde biriktirmeleriyle oluşan ovalardır. Örnek : Çukurova, Bafra, Çarşamba, Göksu, Gediz, B. ve Küçük Menderes…..

---

59. Sayfa
Delta oluşabilmesi için :Kıyıda derinliğin az olmasıKıta sahanlığının ( şelf sahası ) geniş olmasıÇarşamba ovasıBafra ovasıKaradeniz

---

60. Sayfa
Akarsuyun bol alüvyon taşımasıKıyıda etkili gelgit, dalga ve akıntılar olmamalıdır.Küçük Menderes deltası

---

61. Sayfa

---

62. Sayfa
HimalayalarHint okyanusuGanj nehri ( Bangladeş )Ganj nehrideltası

---

63. Sayfa
Aşağıdaki havzalardan hangisinin akarsuları denize ulaşır ?A) Konya Havzası B) Tuz Gölü Havzası C) Çoruh Havzası D) Van Gölü Havzası E) Aras Havzası 1996 ÖYS Bir gözlemci, bir akarsuyun yatağına şekilde görüldüğü gibi ölçeklenmiş bir tahta parçası yerleştirmiştir. Gözlemci bir yıl boyunca akarsuyun yüksekliğini gözleyerek kaydını tutmuştur. Bu kayıtlardan akarsu ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi elde edilebilir ? A) Akış hızı B) Yatağın eğimi C) Akım düzeni D) Gücü E) Taşıdığı alüvyon 1983 ÖYSı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ıstyle.visibilitystyle.rotationppt_hppt_wstyle.visibility

---

64. Sayfa
Aşağıda akım grafikleri verilen ve yalnızca yağmur sularıyla beslenen beş akarsudan hangisinin bulunduğu bölgede, yaz kuraklığının daha etkili olduğu söylenebilir ? 1999 İPTALM ³ / sn1000 02000400030001 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12AylarM ³ / sn1000 02000400030001 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12AylarM ³ / sn1000 02000400030001 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12AylarM ³ / sn1000 02000400030001 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12AylarM ³ / sn1000 02000400030001 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12AylarA)B)C)D)E)style.visibility

---

65. Sayfa
Bir akarsuyun ağzında delta bulunması, bu akarsuyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisinin göstergesi olamaz ?A) Su toplama havzasında erozyonun şiddetli olduğununB) Yatağı boyunca, çözünebilen kayaçların yaygın olduğununC) Denize döküldüğü yerde akıntıların zayıf olduğununD) Denize döküldüğü yerde deniz derinliğinin az olduğununE) Taşıma gücünün fazla olduğunun 2002 ÖSS Aşağıdaki haritada bir yöredeki akarsular gösterilmiştir. Bu haritada, yöre ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisini doğrulayacak bilgi yoktur ? A) Akarsularda menderes oluşmamıştır B) Akarsuların taşıdığı su miktarları birbirinden çok farklıdır C) Kıyıları fazla girintili çıkıntılı değildir D) Akarsuların boyları 15 km. den uzundur E) Batıdan doğuya doğru gidildikçe yükselti genellikle artmaktadır. 1999 ÖSS0510kmDenizKstyle.visibilitystyle.rotationppt_hppt_wstyle.visibility

---