Cevap : Ünlü daralması nedir, örneklerle anlatır mısınız sorusunun cevabı

Türkçede “a – e” geniş ünlüleri ile biten fillere “-yor” eki getirildiğinde, fiilin sonundaki geniş ünlüler daralarak “ı – i – u – ü” dar ünlülerine dönüşür. Bu kurala ünlü daralması denir.

Ünlü daralmasında;

a ünlüsü → ı veya u ünlüsüne,
e ünlüsü → i veya ü ünlüsüne dönüşerek daralır.

Örneğin:

söyle-yor>söyl(ü)yor
anla-yor>anl(ı)yor
yaşa-yor>yaş(ı)yor
ar(a) – yor >ar(ı)yor
kan(a) – yor >kan(ı)yor
tuzl(a) – yor >tuzl(u)yor
yakal(a) – yor >yakal(ı)yor
düşl(e) – yor >düşl(ü)yor
anlam(a) – yor >anlam(ı)yor
seçm(e) – yor >seçm(i)yor
temizl(e) – yor >temizl(i)yor

Türkçede “ye-, de-, ne” sözcüklerinin bazı kullanımlarında “y” kaynaştırma ünsüzünden önceki geniş ünlüde daralma olur. Bunların dışındaki sözcüklerde “y” kaynaştırma ünsüzünden önceki geniş ünlüde daralma olmaz.

Örneğin:
ye -y – ecek > yiyecek
ye – y – elim > yiyelim
de – y – ecek > diyecek
ne – y – e > niye

DOĞRU——–>——YANLIŞ

bekleyecek -> bekliyecek
düzenleyecek -> düzenliyecek
dinleyelim -> dinliyelim
başlayacak -> başlıyacak
anlayamadım-> anlıyamadım
sevmeyeceğim-> sevmiyeceğim

“de-” ve “ye-” fiil köklerine gelecek zaman, istek kipi, sıfat-fiil ve zarf-fiil eki getirildiğinde veya başka bir ek getirilip de araya -y- kaynaştırma harfi girdiğinde, bu sesler (a, e) daralarak ı, i, u, ü olur.

de-yor>diyor
de-e>diye
de-en>diyen
de-e-lim>diyelim
ye-en>yiyen
ye-ince>yiyince
ye-ecek>yiyecek

Not:
Daralma olumsuzluk ekinin ünlüsü için de geçerlidir.

kork-ma-yor>korkmuyor,/gel-me-yor>gelmiyor…

---

---

Diğer Cevaplara Gözat