Yapısına göre cümleler, yüklemdeki yargı sayısına göre dört gruba ayrılır:

1. Basit cümle: Bir yargıdan oluşan cümlelerdir. Yüklemleri tek fiil veya tek isim soylu sözcüktür.
2. Birleşik cümle: Birden fazla yargıdan oluşan cümlelerdir. Yüklemleri birden fazla fiil veya isim soylu sözcükten oluşur.
3. Sıralı cümle: Birbirine virgül, noktalı virgül, iki nokta, ünlem gibi bağlaçlarla bağlanan, her biri tek yargıdan oluşan cümlelerdir.
4. Bağlı cümle: Birbirine "ki", "ama", "fakat", "ve", "ya da", "çünkü", "oysa" gibi bağlaçlarla bağlanan, her biri tek yargıdan oluşan cümlelerdir.

Basit cümle örnekleri:

1. Yağmur yağdı.
2. Ahmet kitap okuyor.

Birleşik cümle örnekleri:

1. Yağmur yağdı ve hava soğudu.
2. Ahmet kitap okuyor ama televizyon izliyor.

Sıralı cümle örnekleri:

1. Yağmur yağdı, hava soğudu ve kar yağdı.
2. Ahmet kitap okuyor, sonra televizyon izliyor.

Bağlı cümle örnekleri:

1. Yağmur yağdı ki hava soğudu.
2. Ahmet kitap okuyor ama televizyon izlemeyi de seviyor.

Türkçede en yaygın kullanılan cümle türü basit cümlelerdir. Basit cümleler, anlatım açısından daha açık ve anlaşılır olduğundan, günlük konuşma ve yazıda sıklıkla kullanılır. Birleşik cümleler, daha karmaşık anlatım gerektiren durumlarda kullanılır. Sıralı ve bağlı cümleler ise, bir fikri veya durumu daha ayrıntılı anlatmak için kullanılır.

Cümleler yapılarına göre dörde ayrılır:

1. Basit cümle: Bir yargıyı veya bir fiili içeren cümlelerdir. Tek bir özne ve tek bir yüklemden oluşurlar. Örneğin: "Ali kitap okuyor."

2. Birleşik cümle: İki veya daha fazla basit cümlenin bir araya gelmesiyle oluşan cümlelerdir. Bu cümlelerde birden fazla özne ve yüklem bulunabilir. Örneğin: "Ali kitap okuyor ve Ayşe müzik dinliyor."

3. Sıralı cümle: Birleşik cümlelerdeki basit cümlelerin yan yana gelerek sıralandığı cümlelerdir. Bu cümlelerde bağlaç kullanılmaz. Örneğin: "Ali kitap okuyor, Ayşe müzik dinliyor."

4. Bağlı cümle: Birleşik cümlelerdeki basit cümlelerin birbirine bağlı olduğu ve bir bağlaçla ilişkilendirildiği cümlelerdir. Örneğin: "Ali kitap okuyor ama Ayşe televizyon izliyor."