İşte Cevaplar
Cevap : Özellikleri:
Aşık veya ozan denilen kişilerin, saz eşliğinde söyledikleri şiirlerden oluşur.
Genelde sözlü olmasına rağmen şairler, şiirlerini “cönk” dedikleri defterlerde toplamışlardır.
Şairler, sazlarını omuzlarına alarak köy köy, kasaba kasaba, şehir şehir dolaşmışlardır.
Şiirlerde anlatım içten, canlı ve yalındır.
Şairler, halkın içinden çıktığından halk dilini kullanmışlardır. Bu sade dil 18. ve 19. yüzyıllarda bazı şairler tarafından Divan Edebiyatı’nın etkisinde kalmasıyla eski arılığını kaybetmiştir.
Nazım birimi dörtlüktür.
Koşma, semai, destan, varsağı gibi nazım şekilleri kullanılmıştır.
Hece ölçüsünün 7’li, 8’li ve 11’li kalıplarına ağırlık verilmiştir.
Aşk, tabiat, gurbet, ayrılık, ölüm, özlem, kıskançlık, yiğitlik, toplumun sorunları, insan davranışları, bunlarla ilgili eleştiriler konu olarak işlenmiştir.
Şiirlerin son dörtlüğünde şairin adı veya mahlası geçer.
Göz kafiyesi anlayışı yerine, kulak kafiyesine ağırlık verilmiştir. Yani kafiye için aynı sesin kullanılmasına gerek yoktur. Buna göre p/b , ç/ş, t/d, l/ n gibi seslerle de kafiye yapılmıştır.
Genellikle yarım ve cinaslı kafiye kullanılmıştır.
Benzetme (teşbih) ve kişileştirme (teşhis) dışında edebi sanatlara fazla yer verilmemiştir.
Bazı ürünlerde yöresel özellikler görülür.
Şiirler genellikle hazırlık olmaksızın irticalen yani içe doğduğu gibi söylenir.
Divan Edebiyatı’nda görülün kalışlaşmış benzetmeler (mazmun) Halk Edebiyatı’nda da vardır. Buna göre sevgili anlatılırken yeşil başlı ördek, inci diş, elma yanak, badem göz, kiraz dudak, keman kaş, sırma saç, selvi boy gibi benzetmeler kullanılmıştır.
Divan Edebiyatı daha çok düşünceye önem verdiği için soyut bir edebiyattır. Halk Edebiyatı’nda ise şair gördüğünü, yaşadığını anlatır. Bu nedenle Aşık Edebiyatı, somut bir edebiyattır. Ayrıca Divan Edebiyatı’nda sevgilinin tipi çizilir, adı söylenmez. Halk Edebiyatı’nda ise sevgilinin adı (Elif, Ayşe...) vardır.
Şiirler, işlenen konulara göre “koçaklama, güzelleme, taşlama, ağıt” gibi adlar alır.
Aşık Edebiyatı hayali olaylardan çok, gerçekçiliğin ön plana çıktığı bir edebiyattır.
Aşık Tarzı Halk Edebiyatı; İslamiyet öncesi Orta Asya’daki “Ozan” geleneğinin devamıdır.
Türklerin islamiyeti kabul edişinden sonra, Anadolu’da XVI. yüzyıldan itibaren bu gelenek tekrar başlamıştır. Günümüzde de bazı değişikliklerle devam etmektedir.
Âşıklar, saz eşliğinde sözlerini söyleyen sanatçılardır. Âşıklara “saz şairleri” de denilmektedir.
XVII. yüzyılda, halk şairlerinden Âşık Ömer ve Gevheri gibi şairler Divan şairleri gibi aruzla şiirler yazmışlardır. Divan ve halk şiiri bu yüzyılda birbirine yaklaşmıştır.
Âşıkların şiirleri “cönk” veya “mecmua”larda toplanılmıştır.
Âşık Tarzı Halk edebiyatı sanatçılarını yüzyıllara göre şöyle sıralayabiliriz:
16. Yüzyılda: Kul Mehmet
17. Yüzyılda: Âşık Ömer, Gevheri, Kuloğlu, Kayıkçı Kul Mustafa
18. Yüzyılda: Bursalı Âşık Halil, Abdi
19. Yüzyılda: Dertli, Dadaloğlu, Erzurumlu Emrah, Bayburtlu Zihni, Seyrani, Ruhsati
20. Yüzyılda: Âşık Veysel, Kağızmanlı Hıfzı, Murat Çobanoğlu, Reyhani, Şeref Taşlıova…
Nazım Şekilleri
1. Koşma: Halk şiirinin en yaygın nazım şeklidir. Halk edebiyatında nazım şekilleri genel olarak ikiye ayrılmaktadır.
a) Koşma tipi
b) Mani tipi
Mani dışında diğer bütün nazım şekilleri koşma tipine benzemektedir.
Dörtlük birimiyle ve hece ölçüsüyle yazılır. İlli hece ölçüsüyle söylenir. Konusu aşk ve tabiat güzellikleridir. Sosyal konuları işleyen koşmalar da vardır.
Lirik bir şiirdir.
Kafiyelenişi ilk dörtlüğü (aaab/ abab/ abcb) şekillerinden biriyle oluşur. Diğer dörtlükleri ise cccb, dddb… şeklindedir.
Genellikle saz eşliğinde ezgiyle söylenir.
2. Semai: Kafiyelenişi koşmaya benzer. 8’li hece ölçüsüyle ve özel bir ezgi eşliğinde söylenir. Konusu koşmada olduğu gibi aşk ve tabiattır.
3. Varsağı: Diğer şekillerden farkı yiğitçe bir söyleyişle yazılmasıdır.
4. Destan: Şekil özellikleri bakımından koşmaya benzer. İslamiyetten önceki destanlardan farklıdır. Nazım biçimi olan destan daha kısadır. Koşma gibi dörtlüklerle yazılır.
Yiğitlik, savaşlar ve tarihi hadiseler gibi konuları işler.
Mizahi destanlar da vardır.
5. Türkü: Sanatçısı belli olmayan türküler olduğu gibi sanatçısı belli olanlar da vardır. Koşmaya benzer. Kıtaların son mısraları tekrar edilir.
Besteli olarak söylenirler.
Nazım Türleri:
Halk şiirinin işlediği konularına göre nazım türleri şunlardır:
1. Koçaklama: Yiğitlik, savaş ve kahra-manlbi konuları işleyen şiirlerdir.
2. Güzelleme: İnsan ve tabiat güzelliklerini konu alan şiirlere güzelleme denir.
3. Taşlama: Bir kişinin ya da bir toplumun gülünç ve kötü yönlerini eleştiren şiirlerdir.
4. Ağıt: Ölen bir kişinin ardından onun iyi yönlerini, güzelliklerini anlatan şiirlerdir.
Diğer Cevaplara Gözat
Aşık veya ozan denilen kişilerin, saz eşliğinde söyledikleri şiirlerden oluşur.
Genelde sözlü olmasına rağmen şairler, şiirlerini “cönk” dedikleri defterlerde toplamışlardır.
Şairler, sazlarını omuzlarına alarak köy köy, kasaba kasaba, şehir şehir dolaşmışlardır.
Şiirlerde anlatım içten, canlı ve yalındır.
Şairler, halkın içinden çıktığından halk dilini kullanmışlardır. Bu sade dil 18. ve 19. yüzyıllarda bazı şairler tarafından Divan Edebiyatı’nın etkisinde kalmasıyla eski arılığını kaybetmiştir.
Nazım birimi dörtlüktür.
Koşma, semai, destan, varsağı gibi nazım şekilleri kullanılmıştır.
Hece ölçüsünün 7’li, 8’li ve 11’li kalıplarına ağırlık verilmiştir.
Aşk, tabiat, gurbet, ayrılık, ölüm, özlem, kıskançlık, yiğitlik, toplumun sorunları, insan davranışları, bunlarla ilgili eleştiriler konu olarak işlenmiştir.
Şiirlerin son dörtlüğünde şairin adı veya mahlası geçer.
Göz kafiyesi anlayışı yerine, kulak kafiyesine ağırlık verilmiştir. Yani kafiye için aynı sesin kullanılmasına gerek yoktur. Buna göre p/b , ç/ş, t/d, l/ n gibi seslerle de kafiye yapılmıştır.
Genellikle yarım ve cinaslı kafiye kullanılmıştır.
Benzetme (teşbih) ve kişileştirme (teşhis) dışında edebi sanatlara fazla yer verilmemiştir.
Bazı ürünlerde yöresel özellikler görülür.
Şiirler genellikle hazırlık olmaksızın irticalen yani içe doğduğu gibi söylenir.
Divan Edebiyatı’nda görülün kalışlaşmış benzetmeler (mazmun) Halk Edebiyatı’nda da vardır. Buna göre sevgili anlatılırken yeşil başlı ördek, inci diş, elma yanak, badem göz, kiraz dudak, keman kaş, sırma saç, selvi boy gibi benzetmeler kullanılmıştır.
Divan Edebiyatı daha çok düşünceye önem verdiği için soyut bir edebiyattır. Halk Edebiyatı’nda ise şair gördüğünü, yaşadığını anlatır. Bu nedenle Aşık Edebiyatı, somut bir edebiyattır. Ayrıca Divan Edebiyatı’nda sevgilinin tipi çizilir, adı söylenmez. Halk Edebiyatı’nda ise sevgilinin adı (Elif, Ayşe...) vardır.
Şiirler, işlenen konulara göre “koçaklama, güzelleme, taşlama, ağıt” gibi adlar alır.
Aşık Edebiyatı hayali olaylardan çok, gerçekçiliğin ön plana çıktığı bir edebiyattır.
Aşık Tarzı Halk Edebiyatı; İslamiyet öncesi Orta Asya’daki “Ozan” geleneğinin devamıdır.
Türklerin islamiyeti kabul edişinden sonra, Anadolu’da XVI. yüzyıldan itibaren bu gelenek tekrar başlamıştır. Günümüzde de bazı değişikliklerle devam etmektedir.
Âşıklar, saz eşliğinde sözlerini söyleyen sanatçılardır. Âşıklara “saz şairleri” de denilmektedir.
XVII. yüzyılda, halk şairlerinden Âşık Ömer ve Gevheri gibi şairler Divan şairleri gibi aruzla şiirler yazmışlardır. Divan ve halk şiiri bu yüzyılda birbirine yaklaşmıştır.
Âşıkların şiirleri “cönk” veya “mecmua”larda toplanılmıştır.
Âşık Tarzı Halk edebiyatı sanatçılarını yüzyıllara göre şöyle sıralayabiliriz:
16. Yüzyılda: Kul Mehmet
17. Yüzyılda: Âşık Ömer, Gevheri, Kuloğlu, Kayıkçı Kul Mustafa
18. Yüzyılda: Bursalı Âşık Halil, Abdi
19. Yüzyılda: Dertli, Dadaloğlu, Erzurumlu Emrah, Bayburtlu Zihni, Seyrani, Ruhsati
20. Yüzyılda: Âşık Veysel, Kağızmanlı Hıfzı, Murat Çobanoğlu, Reyhani, Şeref Taşlıova…
Nazım Şekilleri
1. Koşma: Halk şiirinin en yaygın nazım şeklidir. Halk edebiyatında nazım şekilleri genel olarak ikiye ayrılmaktadır.
a) Koşma tipi
b) Mani tipi
Mani dışında diğer bütün nazım şekilleri koşma tipine benzemektedir.
Dörtlük birimiyle ve hece ölçüsüyle yazılır. İlli hece ölçüsüyle söylenir. Konusu aşk ve tabiat güzellikleridir. Sosyal konuları işleyen koşmalar da vardır.
Lirik bir şiirdir.
Kafiyelenişi ilk dörtlüğü (aaab/ abab/ abcb) şekillerinden biriyle oluşur. Diğer dörtlükleri ise cccb, dddb… şeklindedir.
Genellikle saz eşliğinde ezgiyle söylenir.
2. Semai: Kafiyelenişi koşmaya benzer. 8’li hece ölçüsüyle ve özel bir ezgi eşliğinde söylenir. Konusu koşmada olduğu gibi aşk ve tabiattır.
3. Varsağı: Diğer şekillerden farkı yiğitçe bir söyleyişle yazılmasıdır.
4. Destan: Şekil özellikleri bakımından koşmaya benzer. İslamiyetten önceki destanlardan farklıdır. Nazım biçimi olan destan daha kısadır. Koşma gibi dörtlüklerle yazılır.
Yiğitlik, savaşlar ve tarihi hadiseler gibi konuları işler.
Mizahi destanlar da vardır.
5. Türkü: Sanatçısı belli olmayan türküler olduğu gibi sanatçısı belli olanlar da vardır. Koşmaya benzer. Kıtaların son mısraları tekrar edilir.
Besteli olarak söylenirler.
Nazım Türleri:
Halk şiirinin işlediği konularına göre nazım türleri şunlardır:
1. Koçaklama: Yiğitlik, savaş ve kahra-manlbi konuları işleyen şiirlerdir.
2. Güzelleme: İnsan ve tabiat güzelliklerini konu alan şiirlere güzelleme denir.
3. Taşlama: Bir kişinin ya da bir toplumun gülünç ve kötü yönlerini eleştiren şiirlerdir.
4. Ağıt: Ölen bir kişinin ardından onun iyi yönlerini, güzelliklerini anlatan şiirlerdir.
Diğer Cevaplara Gözat