Oratoryo: Çeşitli konuları içeren düzenli eserlerin koro ve orkestra için bestelenmiş şekli.
 
Ahmet Say'ın müzik sözlüğü (müzik ansiklopedisi yayınları, istanbul 2002) oratoryo hakkında zengin bilgiler içeriyor. Ahmet Say, oratoryonun tanımını, "solo şarkıcılar, koro ve orkestra için, belirli bir metin üzerine bestelenen çok bölümlü sahne eseri." şeklinde yaparak oratoryonun tarihçesini, önemli simalarını da veriyor. Başlangıçta dinsel özellikte olan ve tiyatro ögelerini de içeren oratoryonun, opera sanatının din dışı konuları işlemesine seçenek olarak kilisenin desteğiyle 17. yüzyılın başlarında 'dinsel eser' yönüyle biçimlenmeye başladığını ifade eden yazar, italyan besteci giacomo carissimi'nin (1605-1674) sahnede hareketi, dekor ve kostümü tümüyle terk ederek oratoryoyu tiyatro ögelerinden arındırdığını ve ona bilinen biçimini verdiğini belirtir.
 
"çeşitli müzik tarzlarını içinde barındıran oratoryo, temel ilkeleri itibariyle tiyatro ögelerinden uzaktır. bu yüzden 17. yüzyıl oratoryolarında historicus (anlatıcı) konumundaki kişiler, konuyu açıklama, olayları aydınlatma bağlamında açıklama yapıyorlardı. anlatma görevi bazen de koroda oluyordu. koro, dramatik ve destansı ilkelere dayanan oratoryoda önemli bir işlev görür.

"oratoryo, j.s.bach ve g.f.haendel'in eserleriyle çıkış yapmış, sonra da 'kilise müziği' geleneklerinin ötesinde bir yol izlemiş, din dışı konulara da yönelmiştir. oysa terim, bu formun doğuş nedenlerine uygun olarak latince 'orare' (dua etmek) sözcüğünden kaynaklanır.
 
"italyanca oratoria, 'dua salonu'" (bkz. ahmet say, müzik sözlüğü)
 
20. yüzyılın en önemli oratoryoları arasında elgar'ın 'gerontius'un Düşü' (1900), stravinski'nin 'oedipus rey' (1927), benjamin britten'in 'war requiem' (1962) adlı eserleri anılır.
 
İtalya'da doğup gelişen oratoryo, başlangıçta hıristiyanlık ögeleri içeriyor ve âdeta kilise müziği olarak inkişaf ediyordu. fakat sonraları bu özelliğinden sıyrılarak evrensel bir form kazanmıştır. adnan saygun, yunus emre (1946), ali doğan sinangil, mevlâna (1973) adlı oratoryoları yazmışlardır. eğer içeriği sonsuzluğa uzanıyor, ebedî olan'ı, aşkın (müteal) olan'ı terennüm ediyorsa, oratoryo modern bir mesnevîdir bir anlamda.
 
Bugün okullarda müzik, türkçe ve edebiyat öğretmenlerince çeşitli oratoryolar sergilenmektedir. istanbul'un fethi'ni, istiklâl savaşı'nı, çanakkale destanı'nı, mehmet akif ersoy'un hayatını ifade eden oratoryolar hazırlanıp sunulmaktadır

Oratoryo Tarihçesi

Kaynağı kesin olarak bilinmemekle birlikte, çileyi anlatan dini şarkıların oratoryoyu ortaya çıkardığı düşünülmektedir. Obrecht, Sermizy ve Lassus çile'lerini besteledikleri sırada "dramatik diyalog" ilkesine uydular. 1563'e doğru Oratorium Tarikatı'nın kurucusu Aziz Filippo Neri, Anomuccia, Palestrina ve Soto da Langa'dan sonra da Felice Anerio'dan, San Girolamo della Carita veya Santa Maria in Vallicella kilisesinde düzenlediği dini toplantılar için Laudi spirituali'ler yazmalarını istedi. Oratoryo terimi işte buradan gelir.

1600'de Emilio dei Cavaileri, Santa Maria in Vallicella'da, daha sonraları Agazzari ve Laudi'nin yazdıkları gibi gerçek bir ruhani opera olan Rappresentazione di Anima Corpo'yu (Ruh ve Bedenin Temsili) icra ettirdi. Carrisimi ise daha çok İncil ve Tevrat hikâyeleri yazarak, bunlarda serbest melodi ile recitativo arasında tam bir denge kurmayı başardı: İtalya'da ve yabancı ülkelerde birçok besteci onu örnek aldı: Napoli'de Scarlatti, Viyana'da Caspar von Keril ve Fransız M.A. Charpentier.
 

Türk oratoryoları

Batı tekniğiyle beste yapan Türk müzisyenleri oratoryo türünde bazı eserler verdiler. Bunlardan en önemlileri, Ahmet Adnan Saygun, metni Yunus Emre'nin şiirlerine dayanan Yunus Emre Oratoryosu (1946), Fazıl Say'ın Nazım Hikmet Oratoryosu ile Nevit Kodallı'nın, Cahit Külebi'nin uzun bir şiiri üzerine bestelediği Atatürk Oratoryosu'dur (1953). Atatürk Oratoryosu benzeri eserler, oratoryo türünün, dini konular dışına da taştığını göstermektedir.
 

Kaynakça

Ahmet Say'ın müzik sözlüğü (müzik ansiklopedisi yayınları, istanbul 2002)
Meydança Larouse Ansiklopedisi (cilt:15, sayfa:157)