İşte Cevaplar
Cevap : Ibni sina üçe ayirir mumkun varlik zorunlu varlik mumlun olmayan varlik sorusunun cevabı;
İbn Sînâ insan aklının mutlak olarak varlık hakkında “vâcib (zorunlu)”, “mümkün” ve “imkânsız (mümteni‘-muhâl)” şeklinde üç hükümde bulunabileceğini belirtmektedir.
Zorunlu varlık, yokluğunu düşünmenin imkânsız olduğu varlıktır ve özü itibariyle zorunlu ile başkasına nisbetle zorunlu şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Özü itibariyle zorunlu varlık, var olmak için herhangi bir sebebe muhtaç olmayan varlığı ifade etmektedir ki bu, Tanrı’dır. Özü itibariyle zorunlu varlıkta varlık-mâhiyet ayrımı da söz konusu değildir. Her açıdan zorunlu varlık olan Tanrı’nın, varlığı dışında bir mâhiyeti yoktur. Bu sebeple O’nun hakkında “nedir” sorusuna sadece “vardır” şeklinde cevap verilebilir. Mâhiyeti olmadığı için cinsi ve faslı yoktur; cinsi ve faslı bulunmadığından da tanımı yapılamaz. O’nun hakkındaki bilgi, ancak doğrudan doğruya akıl yoluyla elde edilebilir. Bir konusu olmadığı için zıddı; türü olmadığından da dengi yoktur. Benzeri ve ortağı olmayan, her açıdan zorunlu olan Tanrı’nın tanımı yapılamadığı gibi varlığına burhan getirmek de mümkün değildir. Zira varlığı apaçık olan Tanrı, her şeyin burhanı durumundadır.
Mümkün Varlık; mümkün varlığın varlığı ile mahiyeti özdeş olmadığı için var olması için bir neden gereklidir; zira mümkünün, varlığı ve yokluğu zatı açısından eşittir ve kendisi dışında bir neden düşünmeksizin var veya yok denilemez, ancak varlığının nedeni varsa mümkün varlık var olacaktır ve eğer nedeni yoksa mümkün varlık var olamayacaktır. Bu varlık kendi kendinin nedeni olmadığı için kendisi dışında bir nedene ihtiyaç duyacaktır. O takdirde de varlık, mümkün varlığa yüklenir ve mümkün varlık varoluşa gelir. Görüldüğü gibi mümkün varlığın varoluşa gelmesi varlığın yüklenmesi ile olur; yani önce mümkün varlığın mahiyetine varlık verilir ve sonra mümkün varlık var olur.
İmkansız Varlık: İbn Sînâ’ya göre bir önermede yüklem ile konu arasında zorunlu olarak üç madde farz edebiliriz. Zira ya yüklem zorunlu olarak mevzuya yüklenir.
Örneğin “İnsan cisimdir” önermesi zorunlu bir önermedir. Bu önermede cisim olmak insandan ayrılamaz ve cisim olmak zorunlu olarak insana yüklenir; ya da yüklem hiç bir zaman mevzuya yüklenemez ve yüklemi mevzudan selbedildiği zaman, bu önerme doğru olur; mesela insan ve taş ilişkisi sadeca yüklemi mevzudan selbettiğimiz zaman doğru olur. Açıkcası mevzu ve yüklem tamamen farklı şeylerdirler. İnsan taş ilişkisi sadece “İnsan taş değildir” ifadesiyle doğru olabilir. İbn Sînâ bu ilişkiye ilişki der; yani zorunlu olarak insan taş değildir ve taş insana yüklenemez. Eğer bu iki şey arasında bir ilişki kurmak istersek o sadece birini diğerinden olumsuzlamak ile olur.
Diğer Cevaplara Gözat