İşte Cevaplar
Cevap : İmale (Çekme)
Aruz ölçüsünde hiçbir zaman üç açık hece yan yana bulunmaz. Bu, Arap dilinin özelliğinden kaynaklanan bir kuraldır. Türkçede bol bol açık hece vardır. Bu nedenle Türkçe sözcükleri aruz kalıplarına uydurmak için kimi zaman açık bir hece uzatılarak kapatılabilir. Buna imale denir.
Divan ve Tanzimat şiirinde imale kusur sayılmamıştır. Fakat Serveti Fünun ve sonrasında kusur olarak görülmüştür.
Örnekler:
Âşık-ı sâdık menem
Mecnûn’un ancak adı var
Ki gören dir zihî kara tarla (Şeyhî)
Fe’ilâtün mefâ’ilün fa’lün
Diğer Cevaplara Gözat
Aruz ölçüsünde hiçbir zaman üç açık hece yan yana bulunmaz. Bu, Arap dilinin özelliğinden kaynaklanan bir kuraldır. Türkçede bol bol açık hece vardır. Bu nedenle Türkçe sözcükleri aruz kalıplarına uydurmak için kimi zaman açık bir hece uzatılarak kapatılabilir. Buna imale denir.
Divan ve Tanzimat şiirinde imale kusur sayılmamıştır. Fakat Serveti Fünun ve sonrasında kusur olarak görülmüştür.
Örnekler:
Âşık-ı sâdık menem
Mecnûn’un ancak adı var
Ki gören dir zihî kara tarla (Şeyhî)
Fe’ilâtün mefâ’ilün fa’lün
Diğer Cevaplara Gözat
Sunum İçeriği
Cevap : Aruz ölçüsünde, vezin gereği kısa bir heceyi uzatarak okuma.Aruz hatası sayılır ama yerinde yapılan bazı imâleler kulağa hoş gelebilir. Türkçede uzun ünlü olmadığı için Türkçe kelimelerle yazılan şiirlerin bir kısmında, özellikle Osmanlı şiirinin ilk dönem ürünlerinde bu kusura fazlasıyla rastlanır.“Kısa hecenin uzun hece gibi işlem görmesi demek olan” istihlaf terimi de imâle ile aynı anlama gelir.
“İmale, medîde (veya mergûbe) ve makbûha (kabîha) diye iki kısma ayrılır. Mergub imale Arapça ve Farsça kelimelerdeki uzun hecelerin daha da uzatılması; kabîh imale ise Türkçe kelimelerin [bilhassa] son hecelerinin -vezin gereğiolduğundan uzun okunmasıdır.”
Âşık-ı sâdık menem Mecnûn’un ancak adı var
Fuzulî’nin yukarıdaki dizesinde altı çizili kısa heceler uzun okunmak sûretiyle imâle yapılmıştır. İmâlenin zıddı, zihaftır.İskender Pala, yukarıda kısa bir bölüm alıntıladığımız makalesinde imâle ile med’din karıştırıldığına, her imâlenin aruz hatası sayılmaması gerektiğine dikkati çekerek şunları kaydeder:“Med, iki kısa hece arasında bir uzun hece bulunması gerektiğinde, sonu bir uzun ünlü ve bir ünsüzle biten heceyi imaleden daha uzun okumaya denilir. İmaleyi ses kusuru kabul eden retorikçiler, meddi bir ses sanatı olarak değerlendirirler.
İmale ile med arasındaki en belirgin fark, imalenin tek bir hece (-), meddin ise bir buçuk hece (-.) olarak gösterilmesidir.“İmale bir aruz hatasıdır; bu doğru; ama günümüzde biraz ilgisizliğin, biraz farklı imla ile yazılmanın, biraz da eski şairlerin mirasını mercek altına almamanın sonucunu imaleye yükleyip her imaleyi hata kabul etmek hatadır. Üstelik orijinal imlasını unutarak istihlaf ve meddi de imale kategorisine alıp hata üstüne hata yapmak, sanırız klasik şiire ve şairlere bir bühtan olacaktır.”
Kaynak: Prof.Dr.Turan Karataş / Edebiyat Terimleri Sözlüğü
“İmale, medîde (veya mergûbe) ve makbûha (kabîha) diye iki kısma ayrılır. Mergub imale Arapça ve Farsça kelimelerdeki uzun hecelerin daha da uzatılması; kabîh imale ise Türkçe kelimelerin [bilhassa] son hecelerinin -vezin gereğiolduğundan uzun okunmasıdır.”
Âşık-ı sâdık menem Mecnûn’un ancak adı var
Fuzulî’nin yukarıdaki dizesinde altı çizili kısa heceler uzun okunmak sûretiyle imâle yapılmıştır. İmâlenin zıddı, zihaftır.İskender Pala, yukarıda kısa bir bölüm alıntıladığımız makalesinde imâle ile med’din karıştırıldığına, her imâlenin aruz hatası sayılmaması gerektiğine dikkati çekerek şunları kaydeder:“Med, iki kısa hece arasında bir uzun hece bulunması gerektiğinde, sonu bir uzun ünlü ve bir ünsüzle biten heceyi imaleden daha uzun okumaya denilir. İmaleyi ses kusuru kabul eden retorikçiler, meddi bir ses sanatı olarak değerlendirirler.
İmale ile med arasındaki en belirgin fark, imalenin tek bir hece (-), meddin ise bir buçuk hece (-.) olarak gösterilmesidir.“İmale bir aruz hatasıdır; bu doğru; ama günümüzde biraz ilgisizliğin, biraz farklı imla ile yazılmanın, biraz da eski şairlerin mirasını mercek altına almamanın sonucunu imaleye yükleyip her imaleyi hata kabul etmek hatadır. Üstelik orijinal imlasını unutarak istihlaf ve meddi de imale kategorisine alıp hata üstüne hata yapmak, sanırız klasik şiire ve şairlere bir bühtan olacaktır.”
Kaynak: Prof.Dr.Turan Karataş / Edebiyat Terimleri Sözlüğü
Cevap : Osmanlı döneminde, divan şiiri denen bir şiir anlayışı kullanılırdı. Bu şiir anlayışı, Doğu edebiyatından alıntı olduğu için Türkler çok bir şey değiştirmeden bu edebiyatı kabul etmiştir.
Nitekim edebiyat ile dili birbirinden ayıramazsınız; dil edebiyatı doğurur; edebiyat yeni bir dili. Bu bakımdan da Osmanlı dönemindeki edebiyat, Doğu’nun sadece nazım şekillerini değil dilini de almıştır. Zaten Osmanlı dönemindeki has be has Türkçenin birçok kişi tarafından “suni” değerlendirilmesinin temelinde bu vardır.
Osmanlı, Doğu edebiyatını örnek aldığı zaman Arapça ve Farsça kelime alıntıları yaptı, Fransız edebiyatını örnek alırken Fransızca kelimeler alıntı yaptı. Biz, bu alıntı kelimelerin ortaya koyduğu sorunlardan birisi olan “imale” durumunu tartışacağız bu yazımızda.
İmale nedir?
İmale, Arapçadır, sözlük anlamıyla “myl” kökünden gelir. Meylettirme, bir kenara çekme, bir tarafa eğme anlamlarına gelir. Edebiyat terimi olarak, kısa olan bir heceyi aruz kalıbına uydurmak için uzun okumaya denir.
Aruz vezni, kısa ve uzun hece sistemine dayanır. Aslında bu, Arapça ve Farsçanın söz yapısıyla alakalıdır. Arapça ve Farsçada yalnızca uzun sesli harfler yazılır, kısa olanlar yazılmaz. Örneğin Türkçede “geldim” yazarken tüm sesleri yazıyoruz ama Arapçada böyle bir sözcük olsaydı “geldim” değil “gldm” diye yazmak durumundaydık. Örneğin Farsça “Diba” ismi. Literatürde “Dîbâ” olarak yazıldığı için yazılışında da tüm sesli harfler korunmalı ve okunuşunda uzun olan seslerin iki tane olduğu varsayılmalı. “Diba” değil “Diibaa” diye okunmalı.
Yukarıda bahsettiğimiz hece sistemi Arapça ve Farsçanın hece sistemidir; çünkü bu diller sessiz harflerin temel alındığı bir dildir ama Türkçede durum farklıdır.
Türkçede sessiz harfler değil sesli harfler baz alınır. Alfabedeki tüm sessizler bir ünlüyle birlikte söylenerek telaffuz edilir. Türkçedeki 8 sesli harf de yazıldığı gibi okunduğu için uzun hece diye bir şey yoktur. Tarihi dönemlerde aslî uzunluklar vardı dilimizde ama bunlar Arapça ya da Farsça gibi edebiyatımızın yapı taşını belirlememiştir.
Aruz vezni ise bir ritimdir ve bu ritimce kalıplar vardır. Bu kalıplar Arapça sözcüklere göre yapıldığı için dilimize uyarlanamamıştır. Bu da imale denen aruz kusurunun ortaya çıkmasına neden olmuştur.
İmale en çok nerelerde görülür?
İmale en çok Türkçe sözcüklerde görülür. İlk zamanlar Türkçe sözcüklerin fazla kullanılmasından kaynaklı olarak çok sık imale hatalarına rastlanırdı. 13. – 14. yüzyılda sık rastlanan bu hatalar, dilde alıntı sözcükler çoğalmaya başladıkça ters orantılı olarak azaldı. Örneğin “gece” kelimesi yerine” şeb” kullanıldı ya da “ay” yerine “mâh /meh” kullanılmaya başlandı. Dil çok ağırlaştı ama kusursuz bir aruza da ancak bu şekilde ulaşıldı. Bu durum da ileride bu edebiyatın öğrenilmesini zorlaştıran bir engel olarak karşımıza çıkacaktır.
Türkçede tüm filler yerlidir. Örneğin Arapçada başlı başlına bir fiil olan “şükr” bizde “şükretmek” olarak kullanılır. Divan şiirinde bu durum çok fazla soruna yol açmamıştır bazen Türkçe eylemlerde de imale yapıldığına rastlanmaktadır.
Sadece Türkçe sözcüklerde yoktu sorun…
İmale, sadece Türkçe sözcüklerin sorunu değildir. İmale, Farsça tamlamalarda da karşımıza çıkar. Türkçeye de tamlamalar İranlılardan yani Farsçadan geçmiştir; Arapça tamlama pek azdır, bu az olan kullanım da genelde nesirde karşımıza çıkar, şiirde çıkmaz.
Farsça tamlamalarda kullanılan “i” imalelere neden olmuştur.
Örneğin;
Yâr hâl-i di/limi zâr/ bilüptür /bilürem
Dili zârım/da ne kim /var bilüptür/ bilürem ( Fuzuli)
Mefâ'îlün / fe'ûlün / mefâ'îlün / fe'ûlün
*- - - / * - -/ * - - -/ * - -
Beyitinde, kırmızı ile yazılan sözcüklerde imale vardır.
İmale için kullanılan diğer terim ise…
İmale için kullanılan bir diğer terim istihlâf terimidir. Bu terim, genelde eskilerce kullanılır. Örneğin Tanzimat dönemindeki eski edebiyat savunucusu Muallim Naci bu terimi tercih etmiştir. İstihlâf’ı da şu şekilde tanımlamıştır: “İmlâ harflerinin (hareke = kısa sesli) med harfleri (uzun sesli) yerine konulması durumudur.”
İmaleyi ikiye ayıran araştırmacılar da vardır…
Muallim Naci ve Ali Ekrem’e göre yerinde kullanılan imaleler de vardır. Ali Ekrem, medîde (mergūbe) ve makbûha (kabîha) olarak ikiye ayırır imaleyi. Mergub için Arapça ve Farsça uzun ünlüleri gereğinden fazla uzatmak anlamını veren Ali Ekrem, Kabîh imale için Türkçe olan ve aslında uzun olmayan sözcükleri uzatmak anlamını verir.
Aslen imale ve med ayrılması gereken kavramlarken son zamanlarda bu ayrımın üzerine çok gidilmemektedir. İmale denilince Mergûb imalenin de Kabih imalenin de anlaşılması, Med’in dahi konu dışında bırakılmaması bunun göstergesidir. Oysa hepsi ayrı terimlerdir…
İmaleye Meyilli Olan Sözcükler
Türkçenin ses yapısına bağlı kalarak bazen bizim de söylerken imale yaptığımız bazı sözcükler bulunuyor. Bu sesler genelde “h” ve “ğ” sesleridir. Örneğin “dağ” kelimesini okurken “a” sesi istemsiz olarak uzatılmaktadır. Ya da “h” ile başlayan “hakan” okunurken “haakaan” şeklinde uzatılarak okunmaktadır. Oysaki ikisi de Türkçe sözcüklerdir. Nitekim sessiz harflerin özellikleri sayesinde mecburi bir imale vardır.
Buna karşılık patlamalı ünsüzler dediğimiz “p”, “b” gibi harflerde ya da süreksiz dediğimiz “k”, “g” gibi seslerde kendiliğinden imale olması söz konusudur. Divan edebiyatında genelde doğal olarak imaleye yatkın sözcüklerin uzatılması çok fazla göze çarpmazken, imale olmayacak seslerden oluşan sözcüklerin zorla imaleye uydurulması kusur sayılmıştır.
Farsça tertiplerde “ve” anlamına gelen u – ü sesinin ve terkip kesreleri olan yı, yi- ı, - i seslerinin imaleye kurban edilmesi caizdir. Kusur sayılmazlar.
İmalesiz şiir var mıdır ?
İmalesiz şiir elbet vardır, nitekim 18. asır şairleri bir zamanlar edebiyatı öğrendikleri İran şairlerinin öğretmeni olacak kadar hakim olmuşlardır aruza. Nedim, Baki, Şeyhülislam Yahya gibi şairlerin kusursuz vezinlerle yazdıkları şiirler elbette vardır. Özellikle Sebk-i Hindi akımıyla dilin daha da ağırlaşması, alıntı sözcüklerin çoğalması imale kullanım oranları azaltmıştır.
Lakin bu zor bir iştir. Fuzuli dahi imaleye sözcük bağışlamıştır. Hatta Cumhuriyet döneminde aruz vezniyle şiir yazan Ahmet Haşim dahi imaleye kurban gitmiştir.
Fâ'ilâtün / fâ'ilâtün / fâ'ilâtün / fâ'ilün vezniyle yazılan İstiklal Marşımızda da tam 39 yerde imale vardır. Aruz ve edebiyat bilgisi tartışılmaz derece kuvvetli olan usta Mehmet Akif Ersoy da aruzun cilvesine kurban gitmiştir.
Türk edebiyatında aruzu en iyi şekilde Türkçeye uygulayan Yahya Kemal Beyatlı’dır. O , aruzu dilimize uydurmakla kalmamış hecesine hecesine kusursuz şiirler de yazmıştır.
İmale Örnekleri:
Tûtî-i mu’/cize-gû/yem ne disem/ lâf degül
Çerh ile söy/leşemem/ âyinesi / sâf degül
Vezin : Müfteilün / fâ'ilün / müfteilün / fâ'ilün
Uygulama : - - . - / - . - / - . . - / - . –
***
Nâm u nişâne kalmadı fasl-ı bahârdan
Düşdi çemende berg-i dıraht itibârdan
Vezin : Müfteilün / müfteilün / müfteilâtün
Uygulama : - . . - / - . . - / - . . - -
Kaynaklar
Pala, İskender, Ansiklopedik Divan Edebiyatı Sözlüğü, madde : İmale, Kapı Yayınları
İslam Ansiklopedisi, İmale maddesi, Orhan Şaik Gökyay, yıl: 2000, cilt: 22, sayfa: 177-178
Nitekim edebiyat ile dili birbirinden ayıramazsınız; dil edebiyatı doğurur; edebiyat yeni bir dili. Bu bakımdan da Osmanlı dönemindeki edebiyat, Doğu’nun sadece nazım şekillerini değil dilini de almıştır. Zaten Osmanlı dönemindeki has be has Türkçenin birçok kişi tarafından “suni” değerlendirilmesinin temelinde bu vardır.
Osmanlı, Doğu edebiyatını örnek aldığı zaman Arapça ve Farsça kelime alıntıları yaptı, Fransız edebiyatını örnek alırken Fransızca kelimeler alıntı yaptı. Biz, bu alıntı kelimelerin ortaya koyduğu sorunlardan birisi olan “imale” durumunu tartışacağız bu yazımızda.
İmale nedir?
İmale, Arapçadır, sözlük anlamıyla “myl” kökünden gelir. Meylettirme, bir kenara çekme, bir tarafa eğme anlamlarına gelir. Edebiyat terimi olarak, kısa olan bir heceyi aruz kalıbına uydurmak için uzun okumaya denir.
Aruz vezni, kısa ve uzun hece sistemine dayanır. Aslında bu, Arapça ve Farsçanın söz yapısıyla alakalıdır. Arapça ve Farsçada yalnızca uzun sesli harfler yazılır, kısa olanlar yazılmaz. Örneğin Türkçede “geldim” yazarken tüm sesleri yazıyoruz ama Arapçada böyle bir sözcük olsaydı “geldim” değil “gldm” diye yazmak durumundaydık. Örneğin Farsça “Diba” ismi. Literatürde “Dîbâ” olarak yazıldığı için yazılışında da tüm sesli harfler korunmalı ve okunuşunda uzun olan seslerin iki tane olduğu varsayılmalı. “Diba” değil “Diibaa” diye okunmalı.
Yukarıda bahsettiğimiz hece sistemi Arapça ve Farsçanın hece sistemidir; çünkü bu diller sessiz harflerin temel alındığı bir dildir ama Türkçede durum farklıdır.
Türkçede sessiz harfler değil sesli harfler baz alınır. Alfabedeki tüm sessizler bir ünlüyle birlikte söylenerek telaffuz edilir. Türkçedeki 8 sesli harf de yazıldığı gibi okunduğu için uzun hece diye bir şey yoktur. Tarihi dönemlerde aslî uzunluklar vardı dilimizde ama bunlar Arapça ya da Farsça gibi edebiyatımızın yapı taşını belirlememiştir.
Aruz vezni ise bir ritimdir ve bu ritimce kalıplar vardır. Bu kalıplar Arapça sözcüklere göre yapıldığı için dilimize uyarlanamamıştır. Bu da imale denen aruz kusurunun ortaya çıkmasına neden olmuştur.
İmale en çok nerelerde görülür?
İmale en çok Türkçe sözcüklerde görülür. İlk zamanlar Türkçe sözcüklerin fazla kullanılmasından kaynaklı olarak çok sık imale hatalarına rastlanırdı. 13. – 14. yüzyılda sık rastlanan bu hatalar, dilde alıntı sözcükler çoğalmaya başladıkça ters orantılı olarak azaldı. Örneğin “gece” kelimesi yerine” şeb” kullanıldı ya da “ay” yerine “mâh /meh” kullanılmaya başlandı. Dil çok ağırlaştı ama kusursuz bir aruza da ancak bu şekilde ulaşıldı. Bu durum da ileride bu edebiyatın öğrenilmesini zorlaştıran bir engel olarak karşımıza çıkacaktır.
Türkçede tüm filler yerlidir. Örneğin Arapçada başlı başlına bir fiil olan “şükr” bizde “şükretmek” olarak kullanılır. Divan şiirinde bu durum çok fazla soruna yol açmamıştır bazen Türkçe eylemlerde de imale yapıldığına rastlanmaktadır.
Sadece Türkçe sözcüklerde yoktu sorun…
İmale, sadece Türkçe sözcüklerin sorunu değildir. İmale, Farsça tamlamalarda da karşımıza çıkar. Türkçeye de tamlamalar İranlılardan yani Farsçadan geçmiştir; Arapça tamlama pek azdır, bu az olan kullanım da genelde nesirde karşımıza çıkar, şiirde çıkmaz.
Farsça tamlamalarda kullanılan “i” imalelere neden olmuştur.
Örneğin;
Yâr hâl-i di/limi zâr/ bilüptür /bilürem
Dili zârım/da ne kim /var bilüptür/ bilürem ( Fuzuli)
Mefâ'îlün / fe'ûlün / mefâ'îlün / fe'ûlün
*- - - / * - -/ * - - -/ * - -
Beyitinde, kırmızı ile yazılan sözcüklerde imale vardır.
İmale için kullanılan diğer terim ise…
İmale için kullanılan bir diğer terim istihlâf terimidir. Bu terim, genelde eskilerce kullanılır. Örneğin Tanzimat dönemindeki eski edebiyat savunucusu Muallim Naci bu terimi tercih etmiştir. İstihlâf’ı da şu şekilde tanımlamıştır: “İmlâ harflerinin (hareke = kısa sesli) med harfleri (uzun sesli) yerine konulması durumudur.”
İmaleyi ikiye ayıran araştırmacılar da vardır…
Muallim Naci ve Ali Ekrem’e göre yerinde kullanılan imaleler de vardır. Ali Ekrem, medîde (mergūbe) ve makbûha (kabîha) olarak ikiye ayırır imaleyi. Mergub için Arapça ve Farsça uzun ünlüleri gereğinden fazla uzatmak anlamını veren Ali Ekrem, Kabîh imale için Türkçe olan ve aslında uzun olmayan sözcükleri uzatmak anlamını verir.
Aslen imale ve med ayrılması gereken kavramlarken son zamanlarda bu ayrımın üzerine çok gidilmemektedir. İmale denilince Mergûb imalenin de Kabih imalenin de anlaşılması, Med’in dahi konu dışında bırakılmaması bunun göstergesidir. Oysa hepsi ayrı terimlerdir…
İmaleye Meyilli Olan Sözcükler
Türkçenin ses yapısına bağlı kalarak bazen bizim de söylerken imale yaptığımız bazı sözcükler bulunuyor. Bu sesler genelde “h” ve “ğ” sesleridir. Örneğin “dağ” kelimesini okurken “a” sesi istemsiz olarak uzatılmaktadır. Ya da “h” ile başlayan “hakan” okunurken “haakaan” şeklinde uzatılarak okunmaktadır. Oysaki ikisi de Türkçe sözcüklerdir. Nitekim sessiz harflerin özellikleri sayesinde mecburi bir imale vardır.
Buna karşılık patlamalı ünsüzler dediğimiz “p”, “b” gibi harflerde ya da süreksiz dediğimiz “k”, “g” gibi seslerde kendiliğinden imale olması söz konusudur. Divan edebiyatında genelde doğal olarak imaleye yatkın sözcüklerin uzatılması çok fazla göze çarpmazken, imale olmayacak seslerden oluşan sözcüklerin zorla imaleye uydurulması kusur sayılmıştır.
Farsça tertiplerde “ve” anlamına gelen u – ü sesinin ve terkip kesreleri olan yı, yi- ı, - i seslerinin imaleye kurban edilmesi caizdir. Kusur sayılmazlar.
İmalesiz şiir var mıdır ?
İmalesiz şiir elbet vardır, nitekim 18. asır şairleri bir zamanlar edebiyatı öğrendikleri İran şairlerinin öğretmeni olacak kadar hakim olmuşlardır aruza. Nedim, Baki, Şeyhülislam Yahya gibi şairlerin kusursuz vezinlerle yazdıkları şiirler elbette vardır. Özellikle Sebk-i Hindi akımıyla dilin daha da ağırlaşması, alıntı sözcüklerin çoğalması imale kullanım oranları azaltmıştır.
Lakin bu zor bir iştir. Fuzuli dahi imaleye sözcük bağışlamıştır. Hatta Cumhuriyet döneminde aruz vezniyle şiir yazan Ahmet Haşim dahi imaleye kurban gitmiştir.
Fâ'ilâtün / fâ'ilâtün / fâ'ilâtün / fâ'ilün vezniyle yazılan İstiklal Marşımızda da tam 39 yerde imale vardır. Aruz ve edebiyat bilgisi tartışılmaz derece kuvvetli olan usta Mehmet Akif Ersoy da aruzun cilvesine kurban gitmiştir.
Türk edebiyatında aruzu en iyi şekilde Türkçeye uygulayan Yahya Kemal Beyatlı’dır. O , aruzu dilimize uydurmakla kalmamış hecesine hecesine kusursuz şiirler de yazmıştır.
İmale Örnekleri:
Tûtî-i mu’/cize-gû/yem ne disem/ lâf degül
Çerh ile söy/leşemem/ âyinesi / sâf degül
Vezin : Müfteilün / fâ'ilün / müfteilün / fâ'ilün
Uygulama : - - . - / - . - / - . . - / - . –
***
Nâm u nişâne kalmadı fasl-ı bahârdan
Düşdi çemende berg-i dıraht itibârdan
Vezin : Müfteilün / müfteilün / müfteilâtün
Uygulama : - . . - / - . . - / - . . - -
Kaynaklar
Pala, İskender, Ansiklopedik Divan Edebiyatı Sözlüğü, madde : İmale, Kapı Yayınları
İslam Ansiklopedisi, İmale maddesi, Orhan Şaik Gökyay, yıl: 2000, cilt: 22, sayfa: 177-178
Cevap Yaz Arama Yap
