Sözlükte Tümdengelim Nedir:

Tümdengelim Tanımı Anlamı

1. (dedüksiyon) felsefe. Tümel bir önermeden tikel bir önermeye, yasalardan olaylara, etkenden etkiye geçme yolu, talil, dedüksiyon.
2. Varılan sonucun zorunlu ve kesin olarak geçerli olduğu (kesin sonuca vardıran) mantıksal işlem. Bu çıkarım biçiminde öncüller doğru ise sonuç önermesi de zorunlu olarak doğrudur.
3. Tümel olandan tikelin, genel olandan özelin çıkarılması. Tümel bir önerme aracılığı ile somut bir olayın bilgisine ulaşma. Tümdengelimin mantıksal biçimi: tasım (syllogismus) ve tasıma dayanan kanıttır. Karşıtı bk. tümevarım.
4. Tümdengelimli yöntemle eşanlamlı.
5. Tümdengelimli yolla birbirine bağlı önermeler topluluğu. Deneyüstü tümdengelim (transsendental deduktion): Kant'ın kullandığı deyim. Önsel kavramların duyu dünyasındaki nesnelere nasıl uygulanabileceğini nesnelerle nasıl ilişkisi olabileceğini açıklama biçimi.
6. Öncüllerden kalkarak ve yalnızca çıkarım kurallarını uygulayarak bir çıkarınım, sonucunu elde etme. Anlamdaş. türetim. Karşılaştırınız. tümevarım.
7. Geçerli bir çıkarımın sonucunu, öncüllerinden çıkarma işlemi. Türetim. || Krş.. tümdengelimli mantık,
8. Mantıkçılara göre öncüllerin doğru olması durumunda sonucun da zorunlukla doğru olduğu çıkarım biçimi.
9. Genelden özele, tümelden tikele giderek ya da önsayıtlardan vargılar ve çıkarımlar türeterek bilgi üretme yöntemi.

Tümdengelim Nedir

Tümelden tikeli ve genelden özeli çıkaran uslamlama yöntemi... tümdengelim, doğru olan ya da doğru olduğu sanılan önermelerden zorunlu olarak çıkan yeni önermeler türetir. öncüller doğruysa sonuç da mantıksal bir zorunlulukla doğrudur. “örneğin: insan ölümlüdür , ahmet insandır öyleyse ahmet de ölümlüdür” tasımı, tümden gelen bir tasımdır. bütün insanların ölümlü oldukları doğruysa ahmet de bir insan olduğuna göre ahmet’in de ölümlü olması zorunludur, başka türlü olamaz.
 
Deneysel bilimin , tümevarımcı bilgi yönteminin kurucusu francis bacon deneye başvurmadığı, salt düşünsel bir uslamlama olduğu için tümdengelimi yadsımıştır. buna karşıt hegel , tersine, ancak tümdengelenin gerçek olduğunu, bireyselden yola çıkılarak tüme varılamayacağını savunmuştur. ona göre idealizm için tek geçerli yöntem, tümdengelim yöntemidir.
 
Tümdengelim ve tümevarım yöntemleri, tümelle tikel (genelle özel) arasında sıkı bir ilişki gören ve bu ilişkiyi en doğru şekilde ortaya koymanın yollarını araştıran aristoteles’in buluşudur. genelden özele inen tümdengelim yöntemiyle özelden genele çıkan tümevarım yöntemi 17. yüzyıldan itibaren bir hayli gelişmiştir. özellikle bu iki yöntem arasındaki bağlılık, ikisinin birlikte kullanılması diyalektik mantıkta gerçekleşmiştir.

Tümdengelim Formülü

Tümdengelim Formülü şu şekildedir;
Tüm A’lar B’dir.
X bir A’dır.
O halde X bir B’dir.

Tümdengelim Örnekleri

Geçerli Tümdengelim Örnekleri

1. Bütün insanlar ölümlüdür. Sokrates bir insandır. Öyleyse Sokrates ölümlüdür. (Felsefe)
2. Toplumsal değişmenin çok hızlı olduğu dönemlerde suç oranı artar. İstanbul’un toplumsal değişme hızı çok fazladır. O halde İstanbul’da suç oranı artar. (Sosyoloji)
3. Kar yağınca hava soğuk olur. Bugün kar yağıyor. Öyleyse bugün soğuk olacak.

Geçersiz Tümdengelim Örnekleri

1. Acem halıları pahalıdır. Ahmet’in evindeki halı bir Acem halısıdır. Öyleyse Ahmet’in halısı pahalı bir halıdır.
2. Karadenizliler mavi gözlüdür. Nazım Hikmet mavi gözlüydü. O halde Nazım Hikmet Karadenizlidir.
3. Yazısı çirkin olanlar zeki olurlar, o da zeki bir insan.