1. Temel düşünce, temel inanç, umde, unsur, prensip: “İlkelerine sıkı sıkıya bağlı, bilinçli ve ödün vermez bir insandı.” -H. Taner.
2. Temel bilgi: Kimyanın ilkeleri.
3. Öge: Atomlar cisimlerin ilkeleridir.
4. Davranış kuralı: “Bence ahlakın bir ilkesi, bir kökü vardır. Sana yapılmasını istemediğini sen de başkasına yapma.” -N. Ataç.
5. man. Her türlü tartışmanın dışında sayılan öncül, mebde, umde, prensip.
6. Bireysel karar ve eylemlerin, tutarlı ve eleştirel biçimde değerlendirilmesine olanak sağlayan ana kural.
7. Her türlü tartışmanın dışında sayılan kural.
8. Başlangıç, hareket noktası, her şeyin kendisinden türediği ilk ve temel kaynak. Başlangıç; ilk olan; kendisinden başka bir şeyin çıktığı temel, köken; dayanak; temel neden, ilk neden.
9. Tümdengelimci ya da tümevarımcı bir bilimsel dizgenin bilgi üretme sürecini yöneten üst yönseme ve genel tutamaklar, bk. yönseme.
İlkeler şu türlere ayrılır:
9.1. Biçimsel ilkeler (genel kurallar). (Ör. Mantıkta düşünce yasaları: çelişmezlik ilkesi vb.)
9.2. İçeriksel ilkeler: Bilgi içeriğini belirleyen ilkeler. (Ör, Fizikte enerjinin korunması ilkesi.)
9.3. Fizikötesi ilkeler (varlık ilkeleri): Yaşamın, gerçekliğin en yüksek koşulları, en yüksek temelleri türlü filozoflarda değişir. (Ör. Thales'te su, Pythagoras'ta sayı, Platon'da idea vb.)
9.4. Nedensel ilkeler: Bütün olup bitenlerin en yüksek nedenleri.
9.5. Bilgi ilkeleri: Her türlü bilginin en yüksek koşulları.
9.6. İstenç ilkeleri ya da kılgılı ilkeler: Ahlak eyleminin en yüksek kuralları
9.6.a. genel ve nesnel geçerliği olan yasalar, buyruklar,
9.6.b. Yalnızca birey için, kişi için geçerli olan öznel ilkeler (maxime).